Phương pháp Tâm vận động Aucouturier là một cách tiếp cận độc đáo hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ em từ 1-7 tuổi, dựa trên nền tảng khoa học thần kinh hiện đại. Phương pháp này khuyến khích trẻ khám phá, diễn đạt cảm xúc và phát triển năng lực thông qua trò chơi vận động. Được thực hiện trong môi trường an toàn và bởi các chuyên viên được đào tạo bài bản, Tâm vận động không chỉ giúp trẻ vượt qua những khó khăn phát triển mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho giao tiếp xã hội và học tập sau này.
Tinh thần của phương pháp Tâm vận động Aucouturier
Đây là một phương pháp thực hành nhằm nâng đỡ sự phát triển của trẻ em từ 1-7 tuổi Nó có nền tảng của kiến thức khoa học hiện đại – khoa học thần kinh trẻ nhỏ – đối với phát triển tâm vận động của trẻ và các chương trình giáo dục ở trẻ tiền học đường. Nó đã chứng minh sự tiếp cận qua chơi vận động tạo thuận lợi cho tiến trình trưởng thành của trẻ, cho phép trẻ chuyển từ chơi vận động sang chơi biểu tượng và tạo hình.
Trong khuôn khổ an toàn của phòng tâm vận động được bố trí phù hợp với nhu cầu tâm sinh lý theo tuổi, trẻ được khởi xướng trò chơi, khám phá và diễn đạt tự do cũng như được sống trong sự vui thích vận động. Nhà tâm vận động được đào tạo để có khả năng chơi, đồng hành, hiểu, chấp nhận, và tôn trọng trẻ như những gì vốn có ở trẻ. Đồng thời nhận ra các tiềm năng của trẻ về mọi phương diện: vận động, tình cảm, khả năng nhận thức và mối quan hệ. Người này có các khả năng quan sát, tiếp đón, đồng hành với trẻ, hiểu các diễn đạt vận động của trẻ để đáp ứng phù hợp các nhu cầu, các yêu cầu cũng như sự khát khao tình cảm sâu sắc của trẻ.
Qua đó trẻ lớn lên và phát triển trong tất cả mọi mặt. Đây là điểm độc đáo của Aucouturier. Ngoài ra, nhà tâm vận động còn trao đổi với cha mẹ, với các nhà chuyên môn khác như bác sĩ tâm thần nhi, bác sĩ nhi khoa, nhà tâm lý, nhà chỉnh âm,.. những người đã giới thiệu, chăm sóc, hoặc trị liệu trẻ, để hiểu trẻ đầy đủ hơn. Phòng tâm vận động là nơi trẻ sống với tiến trình phát triển tâm lý, ở đó nhà tâm vận động không chỉ tiếp nhận các sản phẩm của trẻ mà còn tiếp nhận những khó khăn, những đau khổ, cảm xúc tiêu cực, những hành vi thái quá, không giới hạn của trẻ. Họ có khả năng duy trì khuôn khổ trị liệu, tạo thuận lợi cho những diễn đạt tự do và sự trao đổi. Họ gắn kết với trẻ, có khả năng thấu hiểu những lo lắng, đau khổ của trẻ. Từ đó phục hồi ở trẻ sự năng động, niềm vui thích, khả năng trấn an, tự tin dần dần giảm lo hãi, đau khổ
Tìm hiểu bằng tài liệu của Chuyên viên Tâm vận động Hoàng Văn Hiếu – Thành viên hội đồng sáng lập Viện IPRTA: IPRTA-Hoang-Van-Hieu-_Tam-Van-dong
Các hình thức Tâm vận động
Tâm vận động giáo dục/phòng ngừa
Đây là Hoạt động Tâm vận động được tổ chức tại các trường Mầm non nhằm giúp trẻ phát triển tiến trình chuyển trọng tâm, giao tiếp và sáng tạo. Tâm vận động phòng ngừa dành cho trẻ nhỏ độ tuổi mầm non (phòng ngừa các vấn đề về sức khỏe- tâm lý qua đó giúp trẻ có cơ hội phát triển một cách tốt nhất, đồng thời các rối nhiễu tâm lý của trẻ nếu có thì cũng sớm vượt qua).
Tiến trình chuyển trọng tâm là tiến trình trẻ đi từ trải nghiệm cảm xúc của bản thân mang tính chủ quan sang đối tượng khác, người khác. Là việc đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu, cảm nhận cảm xúc – suy nghĩ của họ. Quá trình này sẽ giúp trẻ giao tiếp thuận lợi hơn. Trong các buổi giáo dục Tâm vận động phòng ngừa, các trẻ sẽ được chơi tự phát, và tham gia các trò chơi hướng đến sự an toàn nội tâm, học cách điều chỉnh hành vi cảm xúc, học cách tuân thủ các nguyên tắc luật lệ. Khi trẻ ổn, thì năng lực giao tiếp và sáng tạo sẽ là hệ quả tất yếu. Tất cả các tiến trình này là các nhân tố quan trọng để trẻ chuẩn bị cho việc học ở cấp cao hơn và thuận lợi trong giao tiếp xã hội.
Hoạt động giáo dục Tâm vận động phòng ngừa cũng giúp chúng tôi phát hiện các trẻ có khó khăn trong sự phát triển, hỗ trợ trẻ nhiều hơn hoặc đề xuất các can thiệp nhóm hay can thiệp cá nhân tùy theo mức độ vấn đề của trẻ.
Tâm vận động nhóm
Dành cho trẻ có khó khăn trong giao tiếp, học tập, hành vi, cảm xúc và mối quan hệ và các vấn đề tâm lý trước 7 tuổi. Đó là những trẻ có các hành vi quá mức, hành vi lặp lại, chưa chín muồi về cơ thể, tâm trí, hạn chế/ trở ngại trong giao tiếp hay tham gia tổ chức các trò chơi. Hình thức hỗ trợ, mỗi nhóm khoảng 3-6 trẻ do 2-3 Chuyên viên Tâm vận động. Chuyên viên Tâm vận động sẽ không làm việc trực tiếp lên các triệu chứng của trẻ mà dựa trên nguồn lực của trẻ hay nguồn lực của nhóm để giúp mỗi trẻ phát triển tổng thể về thể chất, cảm xúc, hành vi và nhận thức. Tuy nhiên, hiện tại số lượng Chuyên viên Tâm vận động ở VN được đào tạo bài bản với số lượng có hạn. Vì thế, số trẻ em được thụ hưởng từ phương pháp này chưa nhiều.
Tâm vận động trị liệu
Hoạt động chương trình Tâm vận động cá nhân rất phù hợp cho trẻ rối loạn tâm vận động ảnh hưởng đến sự phát triển, cảm xúc, nhận thức, giao tiếp hoặc sự thiếu chính muồi về cơ thể. Đó có thể là những rối loạn hành vi, rối loạn tập trung chú ý, rối loạn ngôn ngữ, rối loạn mối quan hệ, rối loạn học tập… thậm chí là trẻ Tiềm năng cao (là những trẻ có trí tuệ phát triển không cân bằng với các năng lực khác, như năng lực cảm xúc, năng lực vận động tinh chẳng hạn). Do những khó khăn này, trẻ có những xung động không ngừng, hay ngược lại, bị ức chế vận động. Có trẻ bị xâm chiếm bởi các tưởng tượng, bởi mối quan hệ toàn năng với người khác, nghĩa là trẻ muốn người khác luôn phải đáp ứng đòi hỏi của trẻ. Đó cũng là những trẻ thiếu sự cấu trúc về cơ thể, không gian, thời gian, chưa có giới hạn… Những khó khăn này ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý, việc học, giao tiếp của trẻ và đòi hỏi sự điều chỉnh liên tục về hệ thống thái độ của Chuyên viên Tâm vận động.
Khi phát hiện trẻ có khó khăn, dù là chưa trầm trọng thì việc can thiệp sớm luôn mang đến hiệu quả tốt hơn, cả về thời gian và chi phí.
Tâm vận động trong các mối quan hệ?
Tâm vận động trong mối quan hệ (TVĐTMQH) là hoạt động chuyên biệt hỗ trợ tâm lý cho trẻ thông qua trung gian cơ thể, thông qua trò chơi cảm giác vận động và các hoạt động tinh thần khác. Phương pháp này bắt nguồn từ góc nhìn “tâm trí và cơ thể là một thể thống nhất, không thể tách rời, sự phát triển tâm trí và cơ thể có mối quan hệ tương hỗ”. Điều này đúng cả đối với trẻ em và người lớn.
Chắc chắn chúng ta ai cũng đã có trải nghiệm về mối quan hệ này, ví dụ khi mọi việc thuận lợi, thì chị cảm thấy tinh thần thoải mái, ăn uống bình thường, ngủ ngon, cơ thể khỏe khoắn, tràn đầy năng lượng. Ngược lại, khi có những lo âu, căng thẳng vì bất cứ lý do gì, chị cảm thấy tinh thần và sức khỏe thể chất bất ổn; nó thể hiện bởi tình trạng mất ngủ kéo dài, đau bao tử, nhức đầu, buồn nôn, chóng mặt, khó thở… Với trẻ em, không đơn giản để chúng nói ra các vấn đề của mình. Các bất ổn đó có thể biểu hiện qua các rối loạn cảm xúc, rối loạn hành vi, rối loạn phát triển như rối loạn ngôn ngữ, rối loạn nhận thức, rối loạn giao tiếp…
Có nhiều cách can thiệp cho trẻ, và hoạt động TVĐTMQH là một phương pháp can thiệp hiệu quả. Hoạt động tâm vân động giúp trẻ có được niềm vui tìm tòi, khám phá môi trường xung quanh, khám phá cơ thể, dần dần làm chủ được các vận động, cảm xúc, hành vi của mình. Nó giúp trẻ từng bước cấu trúc được nhân cách của mình, có được sự hợp nhất về cơ thể và tâm trí.
Hoạt động Tâm vận động chỉ dành cho trẻ em hay cả cho các đối tượng khác?
Ở các nước phát triển, ngành Tâm vận động đã phát triển từ lâu nên Hoạt động Tâm vận động có thể chuyên biệt cho nhiều đối tượng khác nhau, trẻ sơ sinh, trẻ em, trẻ vị thành niên, người trưởng thành và thậm chí cho người lớn tuổi. Tuy nhiên ở Việt Nam, ngành Tâm vận động chỉ mới được đào tạo từ năm 2009 nên có lẽ chúng tôi chỉ mới ứng dụng trên trẻ em, cụ thể là trẻ có vấn đề phát triển. Trên thực tế, các trẻ bình thường hay trẻ có vấn đề từ nhỏ tuổi được hưởng lợi lạc rất lớn khi tham gia Hoạt độngTâm vận động.
Một buổi Tâm vận động được diễn ra như thế nào?
Thông thường mỗi buổi Tâm vận động thường diễn ra khoảng 1h hoặc hơn nếu là hoạt động nhóm. cấu trúc của một giờ tâm vận động bao gồm các bước. Đầu tiên là Chào đón/ giới thiệu, sau khi chào hỏi, Chuyên viên Tâm vận động và trẻ sẽ nhắc lại các nguyên tắc dù trẻ đã nắm rõ, ví dụ như chỉ chơi giả bộ, không được là đau người khác, không được làm đau chính mình. Nếu lỡ làm đau thì phải xin lỗi, phải chăm sóc, phải chú ý … Tiếp theo là Trò chơi cảm giác vận động, hoạt động kể chuyện và hoạt động sáng tạo như vẽ, chơi đất nặn hay xây dựng với các khối gỗ. Sau cùng là Trao đổi ngắn về buổi Tâm vận động và chào tạm biệt.
Tuy nhiên, đối với một số trẻ nhỏ, hay trẻ có nhiều vấn đề khó khăn, ban đầu chúng tôi có thể linh động giảm một vài hoạt động và đưa vào trở lại khi trẻ có thể tham gia.
Các hoạt động được tổ chức là không gian và thời gian, với các công cụ phù hợp cho phép trẻ phát triển các năng lực cơ thể, phối hợp thăng bằng, điều hòa cảm xúc, kiểm soát hành vi hay các năng lực nhận thức khác cần thiết cho việc học như tập trung, chú ý, ngôn ngữ, khả năng ức chế, tính sáng tạo… trong mối quan hệ với người khác và với chính mình. Nó là nền tảng cơ bản để trẻ học tập và giao tiếp xã hội.
Vi dụ như có trẻ do xung năng chi phối nên trẻ chơi hết trò chơi này đến trò chơi khác, mỗi thứ trong thời gian rất ngắn. Cái nào trẻ cũng muốn thử và không có đủ thời gian để khám phá thực chất trò chơi đó. Trẻ cũng có thể không chú ý đến sự an toàn, có thể gây nguy hiểm cho mình. Ngược lại, một trẻ khác lại bị các nỗi sợ xâm chiếm nên ngại giao tiếp, không dám thử hay tham gia các trò chơi, luôn sợ bị té bị đau, sợ bị người khác cười chê hay thất vọng về trẻ. Trẻ này có thể lập đi lặp lại mãi một trò chơi, thiếu niềm vui và có nhiều hành vi mang tính cắm chốt, định hình.
Cả hai trẻ đều gặp khó khăn trong khó khăn trong giao tiếp nói chung và việc học nói riêng. Do đó, cả hai trẻ đều cần được hỗ trợ Tâm vận động. Tuy nhiên vấn đề của trẻ khác nhau nên mục tiêu, phương thức can thiệp đều khác nhau. Điều quan trọng trong chương trình Tâm vận động là hiểu các khó khăn của trẻ, không chỉ trích trẻ, cho trẻ thời gian thể hiện các khó khăn của mình, gọi tên các nỗi lo hãi đó của trẻ, động viên khuyến khích khi trẻ có các tiến triển, Chuyên viên Tâm vận động sẽ từ từ lồng vào các trò chơi an toàn nội tâm để giúp trẻ vượt qua các lo hãi của mình. Đó có thể là các trò chơi thăng bằng/mất thăng bằng, chơi trốn tìm, chơi rượt bắt, chơi phá hủy và xây dựng với các khối mousse…
Tâm vận động nghĩa là trẻ chơi để học?
Nói đúng hơn là trẻ học nhờ trẻ chơi. Niềm vui thích khi chơi các trò chơi cảm giác vận động là phương tiện hữu hiệu để trẻ xây dựng nên sự hợp nhất cơ thể, các quá trình biểu tượng hóa và thể hiện các biểu tượng đó. Các trò chơi cảm giác vận động này và các hoạt động ngôn ngữ và tạo hình giúp trẻ xây dựng sự an toàn nội tâm. Đây là nhân tố cơ bản giúp trẻ vượt qua các nỗi lo hãi sâu xa của trẻ và hòa nhập với thế giới bên ngoài.
Ví dụ, đây là một sợi dây, thông thường trẻ có thể dùng để nhảy dây, có thể để lên mặt đất là đi trên đó. Trong Hoạt động Tâm vận động, trẻ có thể biểu tượng hóa sợi dây như dùng nó để kết nối với người khác, dùng để trói ai đó hay cứu ai đó bị mắc kẹt, trẻ cũng có thể tạo thành những hình ảnh khác nhau…
Chuyên viên Tâm vận động có vai trò của như thế nào trong quá trình can thiệp?
Vai trò của Chuyên viên Tâm vận động rất quan trọng nên họ cần được đào tạo bài bản. Chuyên viên Tâm vận động là người quan sát, lắng nghe, ghi nhận, giải mã, đồng hành và nâng đỡ trẻ. Họ giúp trẻ phát triển và sử dụng tiềm năng nội tại của mình để vượt qua các trở ngại tâm lý hay thể chất. Chuyên viên Tâm vận động phải có đủ sự bao dung, tính nhạy bén, tính linh hoạt và sự kiên nhẫn để trả lời một cách thích ứng với đòi hỏi, nhu cầu có ý thức hay vô thức của trẻ. Đối với trẻ luôn muốn người khác đáp ứng yêu cầu của mình, Chuyên viên Tâm vận động ban đầu có thể trả lời trẻ ngay nhưng sau đó phải điều chỉnh sự đáp ứng của mình. Tôi lấy một ví dụ, có trẻ thường chơi trò bị nạn và cầu cứu, ban đầu tôi đến cứu trẻ ngay. Sau vài lần, tôi để trẻ chờ đợi một chút, bằng cách giả bộ không biết trẻ bị mắc nạn ở đâu, hay đường đến cứu trẻ phải vượt rừng lội suối hay tôi phải cứu những nhân vật khác bị trọng thương trước… Đó cũng là cách để trẻ học đối diện với với nỗi sợ của mình và học cách chờ đợi. Tất nhiên, tôi phải điều chỉnh tùy theo tình huống và vấn đề của trẻ, tuổi của trẻ để trẻ không bị lo hãi thêm.
Ngoài ra, Chuyên viên Tâm vận động phải chú ý đến các nguyên tắc, các giới hạn, nhắc nhở giúp trẻ tuân thủ các giới hạn và nguyên tắc này. Đó cũng là điều kiện cần thiết để trẻ có sự an toàn nội tâm. Chuyên viên Tâm vận động cũng phải tự đào tạo cũng như làm việc về các khó khăn của mình để có sự an toàn nội tại, đó là công cụ không thể thiếu khi đồng hành trẻ.
Hoạt động Tâm vận động này khác với các hoạt động vui chơi và giáo dục thể chất dành cho trẻ?
Đúng vậy, trong Hoạt động Tâm vận động, chúng tôi không nhắm đến các thành tích của trẻ cũng như không chủ ý hình thành các kỹ năng vận động của trẻ. Điều chúng tôi quan tâm là cách trẻ biểu hiện vận động thông qua trò chơi và các hoạt động khác; đọc những khó khăn ẩn chứa đằng sau. Từ đó có kế hoạch hỗ trợ trẻ để giúp trẻ tìm thấy sự an toàn nội tâm, có sự phát triển hài hòa hơn, xây dựng được sự hợp nhất giữa tâm trí và cơ thể.
Cần lưu ý là không chỉ trẻ có vấn đề mà cả trẻ bình thường cũng cần tham gia Hoạt động Tâm vận động. Đối với trẻ bình thường đó là Hoạt động Giáo dục Tâm vận động phòng ngừa, với các trẻ có khó khăn là hoạt động Hỗ trợ nhóm hay can thiệp Tâm vận động cá nhân.
Vai trò của gia đình trong việc chương trình Tâm vận động cá nhân cho trẻ?
Gia đình có vai trò rất quan trọng trong quá trình can thiệp Tâm vận động cho trẻ. Thông thường, sau khi tiếp xúc ban đầu với gia đình, chúng tôi sẽ quan sát trẻ 3 buổi trong phòng Tâm vận động, ghi nhận những khó khăn và nguồn lực của trẻ, đưa ra giả thuyết ban đầu. Tiếp theo chúng tôi gặp lại gia đình và trao đổi về kế hoạch can thiệp. Trẻ nhỏ và vấn đề nghiêm trọng thì nên can thiệp 2 lần/tuần; nếu không thì 1 lần 1 tuần. Trong quá trình can thiệp, chúng tôi cũng định kỳ gặp lại gia đình để lượng giá quá trình can thiệp, để nghe cha mẹ chia sẻ và lên kế hoạch can thiệp tiếp theo.
Trên thực tế, trẻ trải qua nhiều thời gian với gia đình và môi trường học đường nhiều hơn so với thời gian ở phòng Tâm vận động, do đó Chuyên viên Tâm vận động cần phải phối hợp với gia đình và cả GV của trẻ để cùng đồng hành với trẻ, xây dựng tiến trình an toàn nội tâm cho trẻ bằng nhiều hình thức khác nhau. Chúng ta cần hiểu các khó khăn của trẻ và của cả những người chăm sóc trẻ để nâng đỡ nhau.
Lý tưởng nhất là bên cạnh các chương trình Tâm vận động cá nhân, ở trường, trẻ có được các điều chỉnh học đường cần thiết và ở nhà, cha mẹ có thể dành thời gian tương tác với trẻ, cho phép trẻ được phát triển phù hợp với khả năng của mình. Nếu cha mẹ đủ dũng mãnh, không để các áp lực xã hội chi phối, không quá chú trọng đến việc học chữ học số, không chỉ quan tâm phát triển cái đầu mà còn lưu tâm đến việc biểu hiện hành vi, cảm xúc, các kỹ năng tự lập, cách trẻ giao tiếp thì trẻ sẽ có sự phát triển hài hòa hơn về cả thể chất và tâm trí. Chúng ta cần nhớ rằng, khi tâm được an, thân được tĩnh thì trí tuệ mới có điều kiện phát triển hiệu quả. Hoạt động chương trình Tâm vận động cũng xuất phát từ nguyên lý này, nghĩa là chúng tôi cũng giúp trẻ có được sự an lạc trong cả trạng thái động và tĩnh của cơ thể, để từ đó trí tuệ được nảy nở.
Kết luận
Phương pháp Tâm vận động Aucouturier mang đến một cách tiếp cận toàn diện và hiệu quả trong việc hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ em từ 1-7 tuổi. Dựa trên nền tảng khoa học thần kinh và phương pháp giáo dục, Tâm vận động không chỉ giúp trẻ khám phá bản thân, phát triển kỹ năng vận động, cảm xúc và nhận thức, mà còn hỗ trợ quá trình hòa nhập xã hội và học tập sau này. Phương pháp này không chỉ tập trung vào các khía cạnh vận động mà còn chú trọng đến việc điều chỉnh hành vi, tâm lý, giúp trẻ vượt qua các khó khăn trong giao tiếp, học tập, và mối quan hệ.
Đối với Viện IPRTA, Tâm vận động Aucouturier đóng vai trò quan trọng trong các chương trình giáo dục và trị liệu tâm lý. IPRTA, với đội ngũ chuyên viên được đào tạo bài bản, là đơn vị tiên phong ứng dụng Tâm vận động nhằm phát hiện sớm các khó khăn phát triển của trẻ. Thông qua việc tổ chức các buổi Tâm vận động tại trường mầm non hoặc các trung tâm hỗ trợ, IPRTA không chỉ góp phần nâng cao nhận thức về phương pháp này mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững và toàn diện của trẻ em. Viện cam kết phát triển nguồn lực chuyên môn, mở rộng phạm vi áp dụng, và hợp tác với các chuyên gia, các cơ sở giáo dục và y tế để cung cấp các giải pháp can thiệp hiệu quả, từ đó mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng và từng cá nhân.
Hãy liên hệ Viện IPRTA để được tham quan và tư vấn lập các phòng Tâm vận động đạt tiêu chuẩn và hướng dẫn vận hành Phòng Tâm vận động cho giáo dục phòng ngừa và trị liệu.
