Phát hiện sớm nguy cơ tự kỷ có ý nghĩa rất quan trọng trong việc can thiệp và hỗ trợ phát triển cho trẻ. Bảng hỏi M-CHAT-R (Modified Checklist for Autism in Toddlers – Revised) là công cụ sàng lọc đơn giản nhưng hiệu quả, giúp ba mẹ nhận diện sớm các dấu hiệu tự kỷ ở trẻ từ 16 đến 30 tháng tuổi. Trong bài viết này, ba mẹ sẽ được hướng dẫn cách thực hiện bảng hỏi, cách diễn giải kết quả và những bước tiếp theo nếu kết quả sàng lọc cho thấy nguy cơ tự kỷ.
Bảng hỏi sàng lọc nguy cơ tự kỷ – M-CHAT-R là gì?
Giới thiệu về bảng hỏi M-CHAT-R
M-CHAT-R (Modified Checklist for Autism in Toddlers – Revised) là công cụ được thiết kế để phát hiện nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ (ASD) ở trẻ từ 16 đến 30 tháng tuổi.
- Được phát triển bởi Tiến sĩ Diana Robins và cộng sự, và hiện được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới.
- Gồm 20 câu hỏi đơn giản, tập trung vào hành vi xã hội, giao tiếp và tương tác của trẻ.
Vì sao ba mẹ nên sử dụng M-CHAT-R?
- Phát hiện sớm các dấu hiệu nguy cơ, hỗ trợ can thiệp trong giai đoạn vàng phát triển của trẻ.
- Dễ thực hiện tại nhà, không yêu cầu thiết bị hay chuyên môn đặc biệt.
- Có độ chính xác cao, giúp phân loại nguy cơ thấp, trung bình và cao.
Hướng dẫn sử dụng bảng hỏi M-CHAT-R
Ai có thể sử dụng bảng hỏi này?
- Ba mẹ hoặc người chăm sóc trẻ có thể tự thực hiện tại nhà.
- Bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia tâm lý sử dụng trong quá trình sàng lọc lâm sàng.
Cách thực hiện đánh giá
- Bước 1: In hoặc mở bảng hỏi M-CHAT-R online.
- Bước 2: Trả lời 20 câu hỏi bằng “Có” hoặc “Không” dựa trên quan sát hành vi thực tế của trẻ.
- Bước 3: Tính tổng số câu trả lời chỉ ra nguy cơ (các câu trả lời ‘KHÔNG’, trừ câu 2, 5, 12 – ở đó là ‘CÓ’) để xác định mức độ nguy cơ.
- Bước 4: Đối chiếu kết quả với bảng hướng dẫn để xác định cần theo dõi, đánh giá thêm hay can thiệp.
| Có | Không | |
| 1. Nếu bạn chỉ vào một điểm trong phòng, con bạn có nhìn theo không? (Ví dụ: nếu bạn chỉ vào đồ chơi hay con vật, con bạn có nhìn vào đồ chơi đó hay con vật đó không?) | ||
| 2. Bạn có bao giờ tự hỏi liệu con bạn có bị điếc không? | ||
| 3. Con bạn có chơi trò tưởng tượng hoặc giả vờ không? (Ví dụ: giả vờ uống nước từ một cái cốc rỗng, giả vờ nói chuyện điện thoại hay giả vờ cho búp bê, thú bông ăn) | ||
| 4. Con bạn có thích leo trèo lên đồ vật không? (Ví dụ: trèo lên đồ đạc trong nhà, đồ chơi ngoài trời hoặc leo cầu thang) | ||
| 5. Con bạn có làm các cử động ngón tay một cách bất thường gần mắt của trẻ không?(Ví dụ: con bạn có vẫy / đưa qua đưa lại ngón tay gần mắt của trẻ) | ||
| 6. Con bạn có dùng ngón tay trỏ của trẻ để yêu cầu việc gì đó, hoặc để muốn được giúp đỡ không? (Ví dụ: chỉ vào bim bim hoặc đồ chơi ngoài tầm với) | ||
| 7. Con bạn có dùng một ngón tay để chỉ cho bạn thứ gì đó thú vị mà trẻ thích thú không? (Ví dụ: chỉ vào máy bay trên bầu trời hoặc một cái xe tải lớn trên đường) | ||
| 8. Con bạn có thích chơi với những đứa trẻ khác không? (Ví dụ: con bạn có quan sát những đứa trẻ khác, cười với những trẻ này hoặc tới chơi với chúng không?) | ||
| 9. Con bạn có khoe với bạn những đồ vật bằng cách cầm hoặc mang chúng đến cho bạn xem, không phải để được bạn giúp đỡ mà chỉ để chia sẻ với bạn không?
(Ví dụ: khoe với bạn một bông hoa, thú bông hoặc một cái xe tải đồ chơi) |
||
| 10. Con bạn có đáp lại khi được gọi tên không? (Ví dụ: con bạn có ngước lên tìm người gọi, đáp chuyện hay bập bẹ, hoặc ngừng việc đang làm khi bạn gọi tên của trẻ?) | ||
| 11. Khi bạn cười với con bạn, con bạn có cười lại với bạn không? | ||
| 12. Con bạn có cảm thấy khó chịu bởi những tiếng ồn xung quanh? (Ví dụ: con bạn có hét lên hay la khóc khi nghe tiếng ồn của máy hút bụi hoặc tiếng nhạc to?) | ||
| 13. Con bạn có biết đi không? | ||
| 14. Con bạn có nhìn vào mắt bạn khi bạn đang nói chuyện với trẻ, chơi cùng trẻ hoặc mặc quần áo cho trẻ không? | ||
| 15. Con bạn có bắt chước những điều bạn làm không? (Ví dụ: vẫy tay bye bye, vỗ tay hoặc bắt chước tạo ra những âm thanh vui vẻ) | ||
| 16. Nếu bạn quay đầu để nhìn gì đó, con bạn có nhìn xung quanh để xem bạn đang nhìn cái gì không? | ||
| 17. Con bạn có gây sự chú ý để bạn phải nhìn vào trẻ không? (Ví dụ: con bạn có nhìn bạn để được bạn khen ngợi hoặc trẻ nói “nhìn” hay “nhìn con”) | ||
| 18. Con bạn có hiểu bạn nói gì khi bạn yêu cầu con làm không? (Ví dụ: Nếu bạn không chỉ tay, con bạn có hiểu “để sách lên ghế”, “đưa mẹ/bố cái chăn” không? | ||
| 19. Nếu có điều gì mới lạ, con bạn có nhìn bạn để xem bạn cảm thấy thế nào về việc xảy ra không? (Ví dụ: nếu trẻ nghe thấy một âm thanh lạ hoặc thú vị, hay nhìn thấy một đồ chơi mới, con bạn có nhìn bạn không? | ||
| 20. Con bạn có thích những hoạt động mang tính chất chuyển động không? (Ví dụ: được lắc lư hoặc nhún nhảy trên đầu gối của bạn) | ||
| Tổng dấu hiệu nguy cơ | ||
Chú ý: Câu 2, 5, 12: câu trả lời “Có” là có ý nghĩa nguy cơ
Cách đọc kết quả M-CHAT-R và bước tiếp theo
Trong bảng hỏi M-CHAT-R, phần lớn các câu hỏi có câu trả lời “KHÔNG” là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ rối loạn phổ tự kỷ. Tuy nhiên, riêng câu số 2, 5 và 12, câu trả lời “CÓ” mới được xem là dấu hiệu nguy cơ. Cách chấm điểm dưới đây giúp ba mẹ hiểu rõ mức độ rủi ro và hướng xử lý phù hợp:
| Tổng điểm | Mức độ nguy cơ | Ý nghĩa | Khuyến nghị cho ba mẹ |
|---|---|---|---|
| 0 – 2 | Nguy cơ thấp | Trẻ có ít dấu hiệu liên quan đến tự kỷ. | Không cần hành động cụ thể nếu trẻ trên 24 tháng. Nếu dưới 24 tháng, nên lặp lại sàng lọc sau sinh nhật lần thứ 2. Tiếp tục theo dõi phát triển của trẻ. |
| 3 – 7 | Nguy cơ trung bình | Một số dấu hiệu cần theo dõi thêm. | Thực hiện thêm phần theo dõi (M-CHAT-R/F). Nếu kết quả M-CHAT-R/F là 2 điểm trở lên: xem là sàng lọc dương tính → cần chuyển đến đánh giá chẩn đoán và xác định tính đủ điều kiện can thiệp sớm.. Nếu < 2 điểm: không cần hành động nhưng vẫn cần theo dõi và sàng lọc định kỳ. |
| 8 – 20 | Nguy cơ cao | Trẻ có nhiều dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tự kỷ. | Không cần thực hiện phần theo dõi. Cần đưa trẻ đến cơ sở chuyên môn để đánh giá chẩn đoán và xem xét can thiệp sớm ngay. |
Đánh giá chuyên sâu và can thiệp tại Viện Tâm lý IPRTA
Nếu kết quả bảng hỏi M-CHAT-R cho thấy trẻ có nguy cơ trung bình hoặc cao, ba mẹ nên đưa con đến cơ sở chuyên môn để được đánh giá toàn diện. Tại Viện Tâm lý IPRTA, đội ngũ chuyên gia sử dụng các công cụ đánh giá chuẩn quốc tế nhằm xác định chính xác mức độ rối loạn phát triển và xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp.
Một số công cụ đánh giá đang được áp dụng tại Viện bao gồm:
-
GARS-3 (Gilliam Autism Rating Scale – Third Edition): Sàng lọc và xác định mức độ rối loạn phổ tự kỷ qua bảng hỏi dành cho phụ huynh. Áp dụng cho trẻ từ 3–23 tuổi.
-
PEP-3 (Psychoeducational Profile – Third Edition): Đánh giá trực tiếp khả năng nhận thức, kỹ năng giao tiếp và hành vi xã hội của trẻ từ 3–7 tuổi.
-
CBCL/YSR/VN-2.04: Đánh giá các vấn đề hành vi, cảm xúc và khả năng thích ứng của trẻ từ 6–18 tuổi (YSR: từ 11 tuổi).
-
Vineland-2: Đo lường kỹ năng sống và hành vi thích ứng xã hội ở mọi độ tuổi, thông qua bảng hỏi cho phụ huynh.
Sau khi hoàn tất đánh giá, Viện sẽ cung cấp báo cáo kết quả chi tiết và thiết kế lộ trình can thiệp cá nhân hóa, tập trung vào phát triển kỹ năng giao tiếp, hành vi, cảm xúc và khả năng hòa nhập của trẻ. Phụ huynh cũng sẽ được hướng dẫn cụ thể để đồng hành hiệu quả cùng con tại nhà.
Kết luận
Bảng hỏi M-CHAT-R là công cụ sàng lọc đơn giản nhưng rất hiệu quả, giúp ba mẹ nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường trong sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, đây không phải là công cụ chẩn đoán. Nếu bảng hỏi cho thấy trẻ có nguy cơ trung bình hoặc cao, ba mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở chuyên môn như Viện IPRTA để được đánh giá toàn diện và can thiệp kịp thời.
Tài liệu tham khảo
- Robins, D. L., Fein, D., Barton, M. L., & Green, J. A. (2015). Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised, with Follow-Up (M-CHAT-R/F) – Vietnamese Version. Retrieved from https://mchatscreen.com/wp-content/uploads/2015/09/M-CHAT-R_F_VietnameseCCIHP2015.pdf
Viện Trưởng Nguyễn Thị Thùy Dung không chỉ là một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tâm lý học mà còn là người tiên phong trong nghiên cứu và đào tạo tâm lý ứng dụng tại Việt Nam. Sinh ngày 20/01/1982 tại Đắk Lắk, quê quán Bình Định, chị đã không ngừng nỗ lực để đạt được thành tựu xuất sắc trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là tâm lý học và giáo dục mầm non.
Là người sáng lập và điều hành Viện Nghiên cứu, Đào tạo và Ứng dụng Tâm lý (IPRTA), chị Dung đã dành trọn tâm huyết của mình cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển các phương pháp hỗ trợ trẻ em có nhu cầu đặc biệt, cũng như đào tạo đội ngũ chuyên gia tâm lý. Không chỉ giới hạn trong vai trò viện trưởng, chị còn sáng lập Trường Mầm non Em Bé Hạnh Phúc và Hệ thống trung tâm giáo dục, nhân văn, tủ sách Tâm lý “Ước Mơ Của Mẹ”, góp phần nâng cao nhận thức về tâm lý trẻ em trong cộng đồng.
