“Test Tâm lý” là một cụm từ không còn quá xa lạ với đời sống con người trong thời đại ngày nay. Trong bất kì hoàn cảnh nào, khi con người phải đối mặt với vô số các vấn đề từ đời sống, gia đình, công việc, học tập hay với chính bản thân họ; khi những dòng cảm xúc buồn bã, lo âu kéo dài vô hạn không thể kiểm soát, hay vô thức có những hành động bộc phát khi cảm xúc đã quá ngưỡng chịu đựng, con người bắt đầu tìm đến “test Tâm lý” để lý giải cho những “sự khó hiểu” cho cảm xúc và hành vi của bản thân cũng như tìm một hướng đi mới để thiết lập lại cuộn sống. Để thực sự hiểu rõ thế nào là “test Tâm lý”, chúng được dùng với mục đích gì, ai là người cần thực hiện test Tâm lý, có những loại test Tâm lý nào và những điều gì cần lưu ý khi thực hiện test Tâm lý. Bài viết sau đây sẽ làm rõ hơn những vấn đề trên.
Bài test tâm lý: Khái niệm & Tiêu chí đảm bảo chất lượng
Định nghĩa về một bài test Tâm lý (kiểm tra Tâm lý)
Bài test Tâm lý hay bài kiểm tra Tâm lý là một công cụ được tiêu chuẩn hóa về khuôn mẫu hành vi của một người, công cụ này đo lường sự khác biệt giữa một cá nhân với mọi người xung quanh. Các bài test cần đảm bảo được sự khách quan và được tiêu chuẩn hóa về các đặc điểm tâm thần hoặc hành vi của một cá nhân bằng việc được xây dựng dựa trên các lý thuyết khoa học và được kiểm định trước khi đưa vào sử dụng.
Các bài test Tâm lý cũng đảm bảo được tính hệ thống trong quá trình quan sát hành vi và mô tả các hành vi của con người thông qua các thang điểm hoặc hệ thống phân loại. Bằng nhiều hình thức như văn bản, hình ảnh hoặc lời nói (các buổi phỏng vấn) mà các bài test được lựa chọn sao cho phù hợp với nhu cầu đánh giá chức năng nhận thức và cảm xúc của người lớn hoặc trẻ em.
Những yêu cầu cần có để đảm bảo một bài test Tâm lý tốt
Tính khách quan (Objectivity)
Tính khách quan là tiêu chuẩn quan trọng nhất của một bài test Tâm lý. Đây là tiêu chí cần có để đảm bảo phản ánh được tính khác quan tình trạng sức khỏe tâm thần của đối tượng, cũng như loại bỏ được sự phụ thuộc và mối quan hệ giữa đối tượng và nhà Tâm lý.
Độ tin cậy (Reliability)
Độ tin cậy đề cập đến mức độ kết quả có tính nhất quán hoặc có đáng tin cậy hay không. Khi bài kiểm tra được một đối tượng thực hiện nhiều lần với một khoảng thời gian hợp lý, kết quả bài kiểm tra đó cần đảm bảo được sự giống nhau hoặc gần giống nhau giữa những lần thực hiện. Ngoài ta, nhà Tâm lý cũng cần lưu ý đến sự thay đổi và phát triển của đối tượng thực hiện bài kiểm tra để đảm bảo được sự thay đổi giữa các lần kiểm tra một cách hợp lý.
Tính hiệu lực (Validily)
Tính hiệu lực đảm bảo bài kiểm tra phải xác định được vấn đề cần đánh giá của đối tượng. Tính hiệu lực được dựa trên sự đồng thời, nghĩa là bài kiểm tra phải có giá trị đồng thời với tiêu chuẩn đánh giá. Tính hiệu lực dựa trên nội dung, tức là nội dung bài kiểm tra phải tập trung vào những gì cần đánh giá và tính hiệu lực cấu trúc, bài kiểm tra phải đánh giá được Tâm lý bên trong của đối tượng.
Tính quy chuẩn (Norms)
Tính quy chuẩn quy định về tiêu chuẩn trung bình của một mẫu cụ thể trong một khía cạnh. Các bước thực hiện, xử lý kết quả, cách cho điểm và kết quả phải được quy định chặc chẽ và chính xác. Tiêu chuẩn của mỗi bài test được nghiên cứu bởi người phát triển bài kiểm tra đó.
Tính thực tiễn (Practicability)
Đây là một tiêu chuẩn phụ ngoài bốn tiêu chuẩn bắt buộc phải có ở phía trên. Tiêu chuẩn này linh hoạt tùy thuộc vào yêu cầu của nơi sử dụng bài kiểm tra bài Tâm lý. Bài kiểm tra phải phù hợp thực tế về thời gian hoàn thành, độ dài, số lượng mục/câu hỏi, cách tính điểm,..không được quá dài hay quá khó để trả lời. Đây cũng là lý do vì sao một số bài test Tâm lý phức tạp vẫn chưa được sử dụng tại Việt Nam.
Các loại bài Test tâm lý và Mục đích sử dụng
Test Tâm lý là một công cụ quan trọng trong đánh giá sức khỏe tâm thần. Các bài test Tâm lý chỉ thực sự có giá trị khi nó được sử dụng hợp lý, đúng mục đích, đúng đối tượng và được xây dựng một cách chặc chẽ, khoa học. Những mục đích chính khi cần sử dụng các bài test Tâm lý:
- Hiểu rõ hơn về điểm mạnh và điểm yếu của bệnh nhân
- Đánh giá chức năng tinh thần, nhận thức và hành vi của bệnh nhân
- Xác định các vấn đề đang tác động đến khả năng thực hiện và phát triển của đối tượng
- Xác định tồn tại hay không tình trạng Tâm lý hoặc chẩn đoán nào cần được đưa ra
- Lên kế hoạch về cách điều trị tinh trạng bệnh (nếu có) tốt nhất
- Bắt đầu điều trị với sự hỗ trợ của chuyên gia Tâm lý
Tùy vào mục đích sử dụng mà các chuyên gia sẽ sử dụng các bài test phù hợp cho mỗi đối tượng. Trong đó, với nhu cầu ngày càng phổ biến thì các bài test liên quan đến đánh giá chức năng tinh thần, nhận thức và hành vi của bệnh nhân được biết đến một cách rộng rãi. Sau đây là một vài phân tích cụ thể về những bài test được sử dụng để sàng lọc liên quan đến chức năng tinh thần – một mục đích cụ thể của các bài test Tâm lý:
Đánh giá các rối nhiễu Tâm lý
Khi cảm xúc của con người trở nên quá tải, những cảm xúc buồn vui lẫn lộn nhau mà không có lý do đi kèm với những hành vi lệch chuẩn hoặc quá khích diễn ra trong một thời gian dài mà không thể tự kiểm soát. Đó có thể là dấu hiệu đặc trưng của rối loạn về Tâm lý, các chuyên gia hoặc bác sĩ cần dùng các bài kiểm tra phù hợp cho tình trạng này của thân chủ/bệnh nhân. Cụ thể như:
Thang đánh giá trầm cảm Hamilton (Hamilton Depression Rating Scale – HDRS)
Thang đánh giá này ban đầu được sử dụng để đo lường những thay đổi về cường độ của những triệu chứng trầm cảm trong thử nghiệm lâm sàng những thuốc chống trầm cảm. Tác giả không có ý định xây dựng một bản đề mục với tất cả các triệu chứng trầm cảm. Tuy nhiên, thang đánh giá được cấu tạo một mặt bởi những triệu chứng rất hay quan sát thấy trong bệnh nhân trầm cảm, mặt khác bởi những triệu chứng ít xảy ra hơn, nhưng khi xuất hiện thì chúng cho phép xác định được mỗi thể lâm sàng riêng biệt của rối loạn trầm cảm.
Thang đánh giá trầm cảm của Hamilton có nhiều phiên bản khác nhau. Phiên bản gốc có 21 đề mục (Hamilton, 1960). Phiên bản được tác giả cho là cuối cùng và được sử dụng đến ngày nay có 17 đề mục.
Thang đánh giá trầm cảm Hamilton cho đến nay vẫn được sử dụng phổ biến trên thế giới. Thang này được các nhà tâm thần học sử dụng nhiều nhất để ghi nhận các triệu chứng trầm cảm trước khi điều trị, và để đánh giá tầm quan trọng của mức độ cải thiện bệnh mà phương pháp điều trị mang lại. Ngoài ra, thang cũng có thể được các bác sĩ đa khoa sử dụng.
Một hạn chế nhỏ của HDSR chính là không phù hợp cho một số thể lâm sàng của trầm cảm đó là trầm cảm theo mùa. Vì vậy, cần lưu ý điều chỉnh những đề mục nhất định sao cho phù hợp với những triệu chứng của đối tượng cần kiểm tra.
Bài test đánh giá lo âu (General Anxiety Disorder-7 – GAD-7)
GAD-7 là một trong những bài test Tâm lý phổ biến nhất dùng để đánh giá mức độ lo âu của người tham gia. Qua các câu hỏi liên quan đến các triệu chứng lo âu trong suốt tuần trước, GAD-7 giúp cho người tham gia nhận biết rõ ràng về tình trạng lo âu của mình.
Người dùng có thể dễ dàng hoàn thành bài test này trong một khoảng thời gian ngắn, tuy nhiên, thông tin thu thập được lại mang lại giá trị lớn trong việc xác định xem liệu họ có cần sự can thiệp từ chuyên gia hay không.
Kết quả của GAD-7 có thể được sử dụng làm cơ sở để xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp, đồng thời giúp người tham gia nhận thức rõ hơn về các triệu chứng mà họ đang trải qua.
Ngoài các test đánh giá tâm lý trên, chúng ta có thể tìm hiểu thêm các test đánh giá rối loạn phát triển thần kinh như sau
Đánh giá sàng lọc các rối loạn phát triển thần kinh
Các rối loạn liên quan đến phát triển thần kinh đang có tỉ lệ phát hiện ngày càng cao trên thế giới đặc biệt là xảy ra với trẻ em. Với những triệu chứng khó nhận diện và dễ nhầm lẫn khi độ tuổi để chẩn đoán của các bé được quy định trên 3 tuổi. Việc kiểm tra cho các bé từ sớm là một cách để các phụ huynh có thể can thiệp kịp thời cho quá trình phục hồi các khó khăn phát triển thần kinh cho trẻ.
Đánh giá Sàng lọc Rối loạn phổ tự kỷ (Gars-3)
Gars-3 là một bài test được thiết kế để đánh giá các triệu chứng tự kỷ. Điều này rất quan trọng trong việc phát hiện sớm các triệu chứng của rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em, giúp cha mẹ và giáo viên can thiệp kịp thời.
Bài test này thường bao gồm hàng loạt câu hỏi xoay quanh hành vi, giao tiếp và tương tác xã hội của trẻ. Qua quá trình phân tích kết quả, chuyên gia có thể dễ dàng nhận thấy những điểm bất thường và đưa ra những biện pháp can thiệp phù hợp.
Việc sử dụng Gars-3 không chỉ mang lại lợi ích trong việc chẩn đoán mà còn giúp các bậc phụ huynh có cái nhìn sâu sắc hơn về thế giới bên trong của trẻ, từ đó tạo ra một môi trường hỗ trợ tốt nhất cho sự phát triển của trẻ.
Đánh giá chỉ báo tăng động giảm chú ý (ADHDT-2)
Bài test ADHDT-2 là một công cụ quan trọng trong việc đánh giá các triệu chứng liên quan đến rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Bằng cách sử dụng các câu hỏi cụ thể, nó giúp xác định mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ADHD ở trẻ em và người lớn.
ADHDT-2 thường được sử dụng trong môi trường học đường và lâm sàng để giúp giáo viên và cha mẹ hiểu rõ hơn về hành vi của trẻ. Bài test này có thể được thực hiện qua bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp, từ đó tạo ra cái nhìn tổng quan về tình hình sức khỏe tâm thần của người tham gia.
Bên cạnh việc chẩn đoán, ADHDT-2 còn cung cấp thông tin hữu ích cho các chuyên gia điều trị, giúp họ xây dựng kế hoạch điều trị hiệu quả và theo dõi tiến trình điều trị của bệnh nhân.
Vai trò của test tâm lý
Test Tâm lý ngày nay trở thành một nhu cầu hết sức quan trọng trong việc duy trì một sức khỏe tâm thần lành mạnh. Trong từng môi trường chuyên biệt mà test Tâm lý đóng vai trò khác nhau cho cả bệnh nhân và những bác sĩ, nhà thực hành Tâm lý. Song, một vai trò mạnh mẽ của các bài test Tâm lý đó chính là tái hiện một cách rõ nét về những vấn đề và những khó khăn của người bệnh. Từ những kết quả đó, sẽ có những liệu trình, những kế hoạch phù hợp để khắc phục khó khăn, thiết lập lại cuộc sống lành mạnh cho cá nhân hoặc cộng đồng.
Lưu ý nào cho việc thực hành Test Tâm lý
Thứ nhất, không nên chỉ dựa vào kết quả của các bài test này để tự chẩn đoán bệnh. Điều quan trọng là bạn nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia Tâm lý sau khi được thực hiện bài kiểm tra.
Thứ hai, hiện tại có một số bài test Tâm lý liên quan đến rối loạn trầm cảm như: bài test trầm cảm Beck (Beck Depression Inventory – BDI), thang trầm cảm PHQ-9, thang trầm cảm DASS 21, đây là các bài kiểm tra trực tuyến và người dùng được thực hiện tại nhà. Người dùng cần tìm đến những trung tâm sức khỏe tâm thần, bệnh viện để nhận được tư vấn và được kiểm tra kĩ lưỡng một lần nữa trước khi hoàn toàn chấp nhận kết quả từ những bài kiểm tra trực tuyến trên.
Thứ ba, cũng cần chú ý đến việc chọn lựa nơi cung cấp dịch vụ test Tâm lý. Nơi đó phải đảm bảo uy tín, bảo mật và chất lượng, tránh những bài test không có căn cứ khoa học. Lựa chọn các đơn vị uy tín như IPRTA, nơi đảm bảo tính bảo mật, chất lượng và sựu hỗ trợ cần thiết trong quá trình thực hiện và phân tích kết quả.
Dịch vụ test Tâm lý tại IPRTA
Tại IPRTA, chúng tôi cung cấp dịch vụ test Tâm lý chuyên nghiệp với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm. Chúng tôi cam kết đảm bảo tính chính xác và kín đáo trong từng bài test, giúp khách hàng có thể yên tâm khi sử dụng dịch vụ. Tìm hiểu thêm tại: Trung tâm đánh giá sàng lọc của viện Tâm lý IPRTA: https://iprta.vn/trung-tam-danh-gia-sang-loc/
Các bài test Tâm lý mà chúng tôi cung cấp được cập nhật liên tục và phù hợp với nhu cầu hiện tại của xã hội. Chúng tôi sử dụng các công cụ hiện đại nhất và nghiên cứu khoa học tiên tiến để đảm bảo rằng quý khách hàng nhận được dịch vụ chất lượng nhất.
Ngoài việc thực hiện các bài kiểm tra, IPRTA còn tư vấn cho khách hàng các biện pháp cải thiện sức khỏe tâm thần sau khi nhận được kết quả từ các bài test. Điều này giúp khách hàng không chỉ hiểu rõ hơn về tình trạng của mình mà còn có hướng đi cụ thể để nâng cao chất lượng cuộc sống.
Chúng tôi đã chứng kiến nhiều trường hợp thành công sau khi khách hàng tham gia vào các chương trình điều trị dựa trên kết quả từ bài test Tâm lý tại IPRTA. Nhờ sự hỗ trợ tận tình và chuyên nghiệp, nhu cầu chăm sóc sức khỏe tâm thần đã được nâng cao đáng kể.
Tài liệu tham khảo
- American Psychological Association. (2020). Psychological testing: What it is and what to expect. American Psychological Association.
- Cherry, K. (2024). What are psychological tests? How they work and what they measure. Verywell Mind. Retrieved from https://www.verywellmind.com/psychological-tests-overview-5198534
- Gregory, R. J. (2015). Psychological testing: History, principles, and applications (7th ed.). Pearson Education.
- Groth-Marnat, G., & Wright, A. J. (2016). Handbook of psychological assessment (6th ed.). Wiley.
- Hamilton M (1960) A rating scale for depression. J Neurol Neurosurg Psychiatry.; 23:56-62.
