Tự kỷ là một rối loạn phát triển lan tỏa với mức độ từ nhẹ đến nặng do rối loạn phát triển hệ thần kinh. Bệnh thường khởi phát trước 3 tuổi và diễn biến kéo dài khiến người bệnh gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Tuy nhiên, nếu được phát hiện và can thiệp sớm cùng sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, trẻ mắc tự kỷ sẽ có khả năng phát triển các giá trị bản thân, hòa nhập cộng đồng.
Tổng quan về Rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em
Tự kỷ, hay còn gọi là rối loạn phổ tự kỷ (ASD), là một rối loạn thần kinh phát triển ảnh hưởng đến cách mà trẻ tương tác, giao tiếp và hành xử. Những trẻ tự kỷ thường có những đặc điểm riêng biệt về mặt tâm lý và hành vi, khiến họ gặp khó khăn trong việc hòa nhập với môi trường xung quanh. Cho đến hiện nay, nguyên nhân gây ra Tự kỷ vẫn còn là một ẩn số chưa được xác định một cách rõ ràng.
Rối loạn thể chất của não gây thiểu năng phát triển suốt đời
Tự kỷ là một rối loạn suốt đời, khởi phát từ khi còn trong bụng mẹ và không liên quan đến chế độ ăn uống hay thuốc tiêm chủng. Việc can thiệp sớm trước 3 tuổi có thể làm giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ, nhưng hiện tại chưa có phương pháp “chữa lành” tự kỷ hoàn toàn. Triệu chứng của tự kỷ có thể thay đổi theo độ tuổi và hiệu quả của các phương pháp trị liệu.
Tìm hiểu thêm tại: IPRTA-Pham-Ngoc-Thanh-roi-loan-pho-tu-ky
Tình trạng hiện tại về tự kỷ
Tự kỷ đã được mô tả lần đầu tiên bởi bác sĩ Leo Kanner vào năm 1943. Từ đó đến nay, tình trạng này đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu và bác sĩ. Cùng với sự phát triển của khoa học, tỉ lệ mắc bệnh cũng tăng lên, góp phần thúc đẩy việc nghiên cứu và phát triển các phương pháp can thiệp hiệu quả hơn.
Tỉ lệ mắc bệnh: 1/36 (CDC Mỹ 2022)
Theo dữ liệu từ CDC 2022, tỉ lệ mắc tự kỷ hiện nay là khoảng 1/36 trẻ. Điều này cho thấy rằng tự kỷ đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong xã hội, yêu cầu sự chú ý và can thiệp kịp thời từ phía cộng đồng và các cơ quan chức năng. Tỉ lệ này không ngừng tăng lên, phản ánh sự cần thiết trong việc nâng cao nhận thức về bệnh tự kỷ cũng như tạo ra môi trường hỗ trợ cho trẻ.
Tỉ lệ nam nữ: 5:1
Tỉ lệ mắc tự kỷ giữa nam và nữ không đồng đều, với tỉ lệ mắc ở nam gấp 5 lần so với nữ. Nam giới có tỉ lệ mắc bệnh là 1/42, trong khi nữ giới là 1/189. Nguyên nhân cho sự chênh lệch này vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên các nghiên cứu cho thấy rằng có thể có yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng.
Bên cạnh đó, tỷ lệ mắc bệnh cũng được ghi nhận là cao hơn ở trẻ sinh đôi, với khoảng 19% trẻ sinh đôi có nguy cơ mắc bệnh nếu một trong hai trẻ mắc tự kỷ.
Vài số thống kê theo DSM 5
Theo tài liệu DSM-5, khoảng 40% trẻ tự kỷ phối hợp với thiểu năng trí tuệ, trong khi 60% còn lại có trí thông minh bình thường hoặc cao hơn. Thống kê cho thấy rằng từ 54-70% người tự kỷ có kèm theo ít nhất một rối loạn khác, điều này làm tăng thêm độ phức tạp trong việc chẩn đoán và điều trị.
Dấu hiệu báo động đỏ rối loạn tự kỷ
Nhận diện sớm các dấu hiệu của tự kỷ là điều cực kỳ quan trọng để có thể can thiệp kịp thời. Có ba nhóm dấu hiệu chính mà phụ huynh cần chú ý: khó tương tác xã hội, khó giao tiếp và hành vi rập khuôn. Hành vi tự kích thích như đu đưa, vẫy bàn tay, hoặc gõ đồ vật thường xuất hiện ở trẻ tự kỷ. Những hành động này giúp tạo cảm giác an toàn và giải tỏa căng thẳng, lo âu nội tâm, đồng thời mang lại cảm giác kiểm soát hoặc “tranh đấu” với sự lo lắng.
Donna Williams, trong tác phẩm “Không ai, không nơi nào,” cũng chỉ ra rằng cười to là một hành vi tự kích thích phổ biến, giúp giảm bớt cảm giác sợ hãi, căng thẳng, và lo âu.
Dấu hiệu báo động đỏ trước 12 tháng tuổi
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của trẻ tự kỷ trước 12 tháng tuổi là rất quan trọng. Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo mà phụ huynh cần lưu ý.
Không cười xã hội
Một trong những dấu hiệu đầu tiên mà trẻ tự kỷ có thể thể hiện là không cười khi tương tác với người lớn hoặc trẻ em khác. Cười xã hội là một phản ứng tự nhiên của trẻ khi gặp gỡ mọi người, nếu trẻ không biểu hiện hành vi này có thể là dấu hiệu của sự thiếu hụt trong khả năng tương tác xã hội.
Không chia sẻ âm thanh hay biểu hiện trên mặt
Trẻ tự kỷ cũng có thể không chia sẻ âm thanh như tiếng cười hoặc tiếng kêu để thu hút sự chú ý. Những trẻ này có thể không phản ứng khi được gọi tên, hoặc không thể hiểu các biểu hiện cảm xúc trên khuôn mặt của người khác.
Điều này có thể dẫn đến sự khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ với những người xung quanh, điều này càng củng cố thêm cảm giác cô đơn và thiếu kết nối xã hội.
Không bập bẹ
Giai đoạn bập bẹ là một phần quan trọng trong quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ. Nếu trẻ không bập bẹ hoặc phát ra âm thanh trong giai đoạn này, đây có thể là một dấu hiệu cảnh báo. Sự thiếu hụt trong việc bắt chước âm thanh có thể làm cho trẻ gặp khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ sau này.
Do đó, nếu phát hiện trẻ không bập bẹ trong giai đoạn đầu đời, phụ huynh nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia để có thể can thiệp kịp thời.
Dấu hiệu báo động đỏ ở trẻ trên 12 tháng tuổi
Sau 12 tháng tuổi, các dấu hiệu của trẻ tự kỷ có xu hướng trở nên rõ ràng hơn. Dưới đây là những triệu chứng mà phụ huynh cần chú ý.
Không nói từ đơn lúc 16 tháng
Trẻ tự kỷ thường không nói được từ đơn vào khoảng 16 tháng tuổi. Nếu trẻ đã đạt đến giai đoạn phát triển này mà không có bất kỳ từ nào, đó có thể là một dấu hiệu rõ ràng của sự chậm phát triển ngôn ngữ.
Không nói cụm 2 từ có ý nghĩa lúc 24 tháng
Nếu đến 24 tháng tuổi trẻ không thể nói cụm 2 từ có ý nghĩa, đây là một dấu hiệu cảnh báo lớn. Việc thiếu hụt trong khả năng ngôn ngữ có thể dẫn đến khó khăn trong việc giao tiếp và hòa nhập xã hội.
Phụ huynh cần theo dõi sự phát triển ngôn ngữ của trẻ và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào sai lệch.
Không tương tác xã hội
Trẻ tự kỷ có thể không tương tác với người khác một cách tự nhiên. Chúng có thể không đáp ứng khi được gọi tên, không nhìn vào mắt người khác hoặc không tham gia vào các hoạt động xã hội. Điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng kết bạn và hòa nhập của trẻ trong cộng đồng.
Cần lưu ý rằng khả năng tương tác xã hội rất quan trọng trong sự phát triển của trẻ. Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu không tương tác xã hội, phụ huynh nên tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia để có thể can thiệp sớm.
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến rối loạn phổ tự kỷ
Tự kỷ hiện nay chưa có nguyên nhân cụ thể được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ ra rằng sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường có thể góp phần gây ra rối loạn này. Việc hiểu rõ về các yếu tố nguy cơ có thể giúp phụ huynh nhận diện và phòng ngừa tình trạng tự kỷ ở trẻ.
Tuổi của người cha
Nghiên cứu cho thấy rằng tuổi tác của người cha có thể là một yếu tố nguy cơ trong việc sinh ra trẻ tự kỷ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng người cha trên 40 tuổi có nguy cơ cao gấp 6 lần so với người cha dưới 30 tuổi. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ghi nhận các yếu tố nguy cơ liên quan đến di truyền và sức khỏe sinh sản.
Mẹ dùng thuốc chống trầm cảm trong lúc mang thai
Một nghiên cứu cho thấy rằng việc mẹ dùng thuốc chống trầm cảm trong quý 2 và 3 của thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ trẻ mắc tự kỷ lên đến 87%. Điều này đặt ra câu hỏi và khuyến cáo cho phụ nữ mang thai về việc sử dụng thuốc và các tác động tiềm tàng đến sự phát triển của thai nhi.
Các yếu tố khác
Nghiên cứu về nguyên nhân gây bệnh tự kỷ vẫn đang tiếp tục được thực hiện. Các yếu tố như gen, môi trường, độc chất, sang chấn, chế độ ăn, x-quang, chì, và hóa chất trong nước ngầm đều có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ và là các yếu tố cần được xem xét kỹ lưỡng.
Có những giả thuyết cho rằng sự tương tác giữa gen và môi trường có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tự kỷ. Điều này cho thấy rằng không có hai trẻ tự kỷ nào giống nhau, và sự can thiệp nên được thiết kế đặc biệt cho từng trẻ.
Phương pháp can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ
Can thiệp sớm là một yếu tố rất quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc tầm soát và can thiệp sớm trước 3 tuổi có thể làm giảm 67% dấu hiệu tự kỷ và giảm chi phí điều trị.
Tầm soát sớm
Tầm soát sớm giúp phát hiện các dấu hiệu ban đầu của tự kỷ để có thể can thiệp kịp thời. Nhiều tổ chức và chuyên gia khuyến cáo rằng việc tiến hành các bài kiểm tra sàng lọc định kỳ tại các giai đoạn phát triển quan trọng của trẻ là cực kỳ cần thiết.
Bằng cách nhận diện sớm các vấn đề, phụ huynh có thể tìm kiếm sự hỗ trợ và giáo dục từ các chuyên gia để giúp trẻ phát triển tốt hơn. Sự can thiệp kịp thời không chỉ giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp mà còn hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ.
Âm nhạc trị liệu
Âm nhạc trị liệu đã được chứng minh là một phương pháp hiệu quả trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ. Nó không chỉ giúp trẻ cảm thấy thoải mái mà còn kích thích các giác quan và sự sáng tạo của trẻ. Âm nhạc có thể tạo ra một môi trường an toàn cho trẻ tự thể hiện bản thân mà không sợ bị chê bai.
Các chuyên gia cho rằng âm nhạc có thể giúp trẻ tự kỷ cải thiện khả năng giao tiếp và tương tác xã hội, góp phần vào việc phát triển ngôn ngữ và kỹ năng xã hội cho trẻ. Sự tham gia vào các hoạt động âm nhạc cũng giúp trẻ cảm nhận được sự kết nối với những người xung quanh.
Tìm hiểu thêm tại: IPRTA-AmNhacTriLieu-Hoang-Diep
Tâm vận động
Phương pháp tâm vận động cũng là một công cụ hữu ích trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ. Các hoạt động thể chất có thể giúp trẻ cải thiện khả năng tập trung, kiểm soát cảm xúc và phát triển kỹ năng xã hội. Thông qua các hoạt động này, trẻ có thể học hỏi cách tương tác và làm việc nhóm với bạn bè.
Việc kết hợp giữa hoạt động thể chất và các bài tập tâm lý sẽ giúp trẻ tự kỷ có được sự phát triển toàn diện hơn. Sự kết hợp này cũng sẽ giúp trẻ cảm nhận được niềm vui và sự tự tin trong giao tiếp xã hội.
Tìm hiểu thêm tại: IPRTA-Hoang-Van-Hieu-_Tam-Van-dong
Vai trò của phụ huynh và cộng đồng trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ
Gia đình và cộng đồng đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ. Sự quan tâm và yêu thương của gia đình có thể giúp trẻ cảm thấy an toàn và tự tin hơn trong việc phát triển.
Mục tiêu dạy trẻ ở tuổi mẫu giáo
Trong giai đoạn mẫu giáo, mục tiêu chính là phát triển kỹ năng kể chuyện và đọc sách, kỹ năng xã hội, kỹ năng vận động và hành vi thích nghi. Giáo viên và phụ huynh cần cùng nhau xây dựng môi trường học tập thân thiện, nơi trẻ có thể thoải mái thể hiện bản thân và học hỏi từ những người xung quanh.
Mục tiêu dạy trẻ ở tuổi tiểu học
Khi trẻ bước vào giai đoạn tiểu học, mục tiêu giáo dục cần được mở rộng hơn nhằm phát triển ngôn ngữ nói và cơ thể, kỹ năng hòa nhập cộng đồng, cũng như kỹ năng sắm vai. Trẻ cần được khuyến khích tham gia vào các hoạt động xã hội và làm việc nhóm để phát triển kỹ năng giao tiếp tốt hơn.
Gia đình cũng nên phối hợp với nhà trường để đảm bảo rằng trẻ nhận được sự hỗ trợ tối ưu trong quá trình học tập và phát triển. Sự tương tác liên tục giữa phụ huynh, giáo viên và trẻ sẽ tạo ra một môi trường học tập tích cực và đầy động lực.
Trung tâm đánh giá sàng lọc tại Viện IPRTA
Theo các chuyên gia, trước 3 tuổi được coi là “thời gian vàng” để can thiệp cho trẻ gặp các vấn đề về rối loạn phát triển. Vì vậy, đừng chần chừ mà bỏ lỡ cơ hội quan trọng này. Ba mẹ hãy nhanh chóng liên hệ với Viện IPRTA để nhận hỗ trợ tư vấn, đánh giá sàng lọc và can thiệp kịp thời, giúp con có cơ hội phát triển tốt nhất.
Quý phụ huynh có thể dễ dàng đăng ký dịch vụ bằng cách:
- Điền thông tin vào biểu mẫu dưới đây hoặc
- Liên hệ trực tiếp qua hotline/zalo 090 696 28 56 của Viện để được hỗ trợ nhanh chóng và chi tiết
Đội ngũ của chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn và đồng hành cùng gia đình trên hành trình hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ.
Tìm hiểu thêm tại: Trung tâm Đánh giá sàng lọc
Kết luận
Dấu hiệu tự kỷ có thể được phụ huynh phát hiện sớm lúc trẻ được 1-2 tuổi. Mặc dù hiện tại chưa có xét nghiệm giúp chẩn đoán chính xác, nhưng việc tập trung vào việc quan sát hành vi của trẻ sẽ giúp nhận diện được tình trạng này. Nguyên nhân gây ra tự kỷ vẫn chưa rõ ràng và chưa có thuốc điều trị hiệu quả, tuy nhiên, việc can thiệp giáo dục tâm lý trước 3 tuổi có thể giúp trẻ giảm triệu chứng và có khả năng hội nhập xã hội tốt hơn.
Việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tạo dựng môi trường hỗ trợ cho trẻ tự kỷ và khuyến khích sự tham gia của gia đình là rất quan trọng. Mỗi trẻ tự kỷ sẽ cần một phương pháp can thiệp riêng biệt, và sự đồng lòng giữa phụ huynh, giáo viên và cộng đồng sẽ là chìa khóa để giúp trẻ phát triển tốt nhất.
Viện Trưởng Nguyễn Thị Thùy Dung không chỉ là một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tâm lý học mà còn là người tiên phong trong nghiên cứu và đào tạo tâm lý ứng dụng tại Việt Nam. Sinh ngày 20/01/1982 tại Đắk Lắk, quê quán Bình Định, chị đã không ngừng nỗ lực để đạt được thành tựu xuất sắc trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là tâm lý học và giáo dục mầm non.
Là người sáng lập và điều hành Viện Nghiên cứu, Đào tạo và Ứng dụng Tâm lý (IPRTA), chị Dung đã dành trọn tâm huyết của mình cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển các phương pháp hỗ trợ trẻ em có nhu cầu đặc biệt, cũng như đào tạo đội ngũ chuyên gia tâm lý. Không chỉ giới hạn trong vai trò viện trưởng, chị còn sáng lập Trường Mầm non Em Bé Hạnh Phúc và Hệ thống trung tâm giáo dục, nhân văn, tủ sách Tâm lý “Ước Mơ Của Mẹ”, góp phần nâng cao nhận thức về tâm lý trẻ em trong cộng đồng.
