Hàng nghìn người hâm mộ đổ ra đường “đi bão” mừng chiến thắng 2-1 của tuyển Việt Nam trước Thái Lan vào tối ngày 02/01/2024.
Trận chung kết lượt đi ASEAN Cup 2024 diễn ra tối 2/1 đã khép lại với chiến thắng thuyết phục của các “chiến binh sao vàng,” mang đến niềm vui vỡ òa cho người dân cả nước. Tại TP.HCM, đông đảo người dân tập trung về các khu vực trung tâm quận 1 để ăn mừng.
Không khí rộn ràng, ngập tràn sắc đỏ vàng trên phố khiến nhiều người bồi hồi nhớ lại cảnh tượng “đi bão” huyền thoại năm 2018. Những lá cờ, tiếng kèn, và các vật dụng cổ vũ phủ kín đường phố. Để đảm bảo an toàn, đường Lê Lợi cùng một phần phố đi bộ Nguyễn Huệ đã được phong tỏa tạm thời, tạo không gian cho dòng người hân hoan chia sẻ niềm tự hào dân tộc.
“Đi bão” – Nét đặc trưng văn hóa hay biểu hiện tâm lý đám đông?
“Đi bão” là một cụm từ quen thuộc, thường gắn liền với những khoảnh khắc đội tuyển bóng đá Việt Nam giành chiến thắng.
“Đi bão” lần đầu xuất hiện ở Việt Nam vào năm 1995, khi đội tuyển bóng đá giành huy chương bạc tại SEA Games. Từ đó, hoạt động này đã trở thành một nét văn hóa đặc trưng của người hâm mộ, gắn liền với những chiến thắng quan trọng của đội tuyển trong các giải đấu lớn.
Sau hai mươi năm đồng hành cùng đoàn thể thao Việt Nam đi khắp Đông Nam Á, ông Nguyễn Quang Tuấn chia sẻ rằng chưa nơi nào người dân lại nhiệt tình thể hiện tinh thần yêu thể thao như ở Việt Nam. Ông từng chứng kiến tại các quốc gia khác, dù giành được huy chương vàng, người hâm mộ chỉ hò hét tại sân đấu rồi lặng lẽ trở về nhà.
Tìm hiểu thêm về bài viết: Khám phá Tâm lý học đằng sau Tinh thần yêu nước của giới trẻ
Tuy nhiên, bên cạnh niềm vui vì tinh thần đoàn kết, “đi bão” cũng đặt ra nhiều thách thức về văn hóa và xã hội cần được cân nhắc.
Hiện tượng “đi bão” không đơn thuần là hành động bộc phát mà còn là kết quả của sự hòa mình vào những hiệu ứng tâm lý đám đông, với các đặc điểm nổi bật như:
- Hiệu ứng lây lan cảm xúc: Niềm vui chiến thắng trở nên mạnh mẽ hơn khi được lan tỏa và chia sẻ với đám đông.
- Tăng cường cảm giác thuộc về: Người tham gia cảm nhận rõ sự gắn kết, trở thành một phần của tập thể lớn hơn.
- Giải tỏa cảm xúc tích cực: Sự phấn khích và niềm tự hào dân tộc được thể hiện một cách trọn vẹn và mãnh liệt.
Tuy nhiên, tâm lý đám đông có thể dẫn đến những hành vi mất kiểm soát, khiến “đi bão’ đôi khi mang ý nghĩa tiêu cực.
Điều gì khiến chúng ta không thể cưỡng lại sự phấn khích của đám đông?
- Sự kích thích tâm lý từ chiến thắng: Niềm vui chiến thắng không chỉ được thể hiện ở cảm giác tự hào, mà còn kích hoạt hệ thống khen thưởng trong bộ não thông qua hormone dopamine. Sự sẻ chia cảm xúc này lan tỏa nhanh chóng và tạo ra hiệu ứng Domino, nơi mọi người tham gia không chỉ để ăn mừng, mà còn để thỏa mãn nhu cầu cảm xúc cá nhân.
- Cảm giác an toàn và hòa nhập trong tập thể: Khiến mọi người cảm thấy mình “ẩn danh” và ít bị chú ý. Điều này giảm bớt trách nhiệm cá nhân, làm họ dễ dàng thực hiện những hành động mà bình thường có thể không làm.
- Áp lực đồng thuận xã hội: Khiến cá nhân cảm thấy phải “theo đám đông” để không bị bỏ lại hoặc bị coi là khác biệt. Đây là áp lực ngầm, khiến họ hành động theo số đông mà không suy nghĩ kỹ về hậu quả.
- Giảm khả năng phán xét cá nhân: Khi cá nhân bị cuốn vào không khí sôi động của đám đông, với tiếng ồn, ánh sáng và hành vi hào hứng. Điều này làm cho họ dễ dàng “bắt chước” và hành động mà không suy nghĩ kỹ, coi đó là phản ứng tự nhiên.
- Hiệu ứng cảm xúc dây chuyền: Xảy ra khi một người bộc lộ cảm xúc mạnh mẽ, khiến người khác làm theo. Điều này lý giải tại sao một hành động nhỏ, như la hét hay chạy xe theo đoàn, có thể nhanh chóng lan tỏa trong đám đông.
Rủi ro và hệ lụy tiềm ẩn của “đi bão” không kiểm soát
“Đi bão” – một hình thức ăn mừng phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt trong các dịp thể thao lớn, mang lại nhiều niềm vui và tinh thần gắn kết. Tuy nhiên, khi hoạt động này diễn ra mà không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến nhiều rủi ro và hậu quả khó lường.
An toàn cá nhân
- Va chạm, chen lấn và bạo lực: Khi lượng người tham gia đông đảo, sự hỗn loạn thường xảy ra. Theo nghiên cứu của Le Bon về tâm lý đám đông, “trong môi trường đông người, cá nhân dễ bị cuốn theo tâm lý tập thể, hành động thiếu lý trí và tạo ra nguy cơ va chạm hoặc bạo lực”
- Hiệu ứng “Domino”: Nhà tâm lý học Zimbardo chỉ ra rằng: “trạng thái này khiến con người dễ hành động tiêu cực hơn vì học cảm thấy mình không bị nhận diện hay chịu trách nhiệm.”. Một hành động tiêu cực từ một cá nhân có thể nhanh chóng lan rộng trong đám đông do cảm giác “mất danh tính cá nhân”
- Rủi ro sức khỏe: Tăng khả năng lây nhiễm dịch bệnh, kiệt sức hoặc tổn hại sức khỏe khi bị mất kiểm soát, phấn khích quá mức.
Tác động đến cộng đồng và xã hội
- Mất trật tự công cộng: La hét, tiếng ồn từ còi xe và hành vi quá khích làm ảnh hưởng đến đời sống của những người không tham gia.
- Hình ảnh cộng đồng: Hành vi phá hoại, gây rối của một bộ phận trong đám đông có thể làm xấu đi hình ảnh của cả cộng đồng hoặc thậm chí quốc gia.
- Chi phí xã hội: chính quyền phải dành nguồn lực để dọn dẹp, khắc phục hoặc tăng cường an ninh nhằm kiểm soát những đám đông hỗn loạn.
Hệ lụy về tâm lý
- Căng thẳng và lo âu: Những người bị mắc kẹt trong đám đông hỗn loạn thường trải qua cảm giác hoảng loạn hoặc căng thẳng tâm lý. Tiếng ồn lớn như còi xe, la hét có thể gây áp lực lên hệ thần kinh.
- Rối loạn giấc ngủ: Những sự kiện ồn ào kéo dài gây khó khăn trong việc lấy lại trạng thái cân bằng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và hiệu suất làm việc, học tập.
- Hậu quả lâu dài: Theo nghiên cứu của APA (Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ), những trải nghiệm không kiểm soát trong đám đông hỗn loạn có thể dẫn đến rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), đặc biệt nếu cá nhân chứng kiến tai nạn hoặc bạo lực.
Kết luận
Hiện tượng “đi bão” phản ánh niềm tự hào dân tộc, gắn kết cộng đồng qua cảm xúc chiến thắng, là cách giải phóng cảm xúc tích cực và khẳng định giá trị, lòng tự tôn dân tộc. Tuy nhiên, khi hành vi mất kiểm soát xuất hiện, hiệu ứng “bầy đàn” có thể khiến cá nhân mất khả năng tự điều chỉnh hành vi, dẫn đến tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần như kiệt sức và lo âu.
Để “đi bão” trở thành biểu tượng văn hóa mạnh mẽ và văn minh, mỗi cá nhân cần duy trì sự cân bằng giữa cảm xúc và trách nhiệm, tuân thủ pháp luật và bảo vệ sức khỏe thể chất cũng như tinh thần.
Tài liệu tham khảo
- Le Bon, G. (1895). The Crowd: A Study of the Popular Mind.
- Zimbardo, P. (1971). The Lucifer Effect: Understanding How Good People Turn Evil.
- https://www.apa.org/topics/ptsd
