Khám sàng lọc trẻ tự kỷ

Dấu hiệu nhận biết rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ

Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ (ASD) rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời, giúp trẻ phát triển tốt hơn về kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội. Các dấu hiệu tự kỷ thường xuất hiện từ rất sớm, ngay trong năm đầu đời, và trở nên rõ ràng hơn khi trẻ lớn lên.

Dưới đây là ba nhóm dấu hiệu chính mà phụ huynh cần lưu ý:

Khó khăn trong tương tác xã hội

Không cười xã hội

• Trẻ không có phản ứng như cười lại khi người khác cười với mình.
• Ít hoặc không thể hiện sự thích thú khi được cha mẹ hoặc người thân ôm ấp, nựng nịu.

Không quan tâm đến người khác

• Trẻ không có xu hướng giao tiếp bằng ánh mắt, thường tránh nhìn vào mắt người khác.
• Không phản ứng khi được gọi tên, dù thính giác bình thường.
• Không tỏ ra thích thú khi chơi với trẻ khác hoặc tham gia các hoạt động xã hội.

Không chia sẻ cảm xúc hoặc sở thích

• Trẻ ít hoặc không chỉ tay vào đồ vật để thể hiện sự thích thú hoặc chia sẻ sự chú ý với người khác.
• Không bắt chước hành động của người lớn như vẫy tay, vỗ tay, hoặc chơi ú òa.
• Không thể hiện sự đồng cảm với người khác khi họ buồn hoặc đau đớn.

Khó khăn trong giao tiếp

Không bập bẹ hoặc chậm phát triển ngôn ngữ

• Trẻ không phát ra âm thanh bập bẹ như “ba-ba”, “ma-ma” khi 6 – 9 tháng tuổi.
• Không sử dụng từ đơn vào khoảng 16 tháng tuổi.
• Không nói cụm từ có ý nghĩa khi 24 tháng tuổi.

Không sử dụng cử chỉ để giao tiếp

• Không vẫy tay chào tạm biệt hoặc gật đầu, lắc đầu để biểu đạt ý muốn.
• Không cố gắng dùng hành động để diễn đạt nhu cầu, thay vào đó có thể kéo tay người khác hoặc tự làm mọi thứ một cách máy móc.

Lặp lại lời nói hoặc sử dụng ngôn ngữ không phù hợp

• Trẻ có thể lặp lại y hệt câu nói của người khác mà không hiểu ý nghĩa (echolalia).
• Dùng từ ngữ một cách kỳ lạ, không theo ngữ cảnh thông thường.
• Không biết cách sử dụng ngôn ngữ để duy trì hội thoại hoặc trả lời câu hỏi.

Hành vi rập khuôn và sở thích giới hạn

Lặp đi lặp lại một hành động (hành vi tự kích thích)

• Trẻ có thể đu đưa cơ thể, vỗ tay, xoay vòng, hoặc nhìn chằm chằm vào một vật sáng (như quạt trần, ánh sáng).
• Lặp lại những hành động hoặc âm thanh một cách vô nghĩa để tự trấn an.

Gắn bó đặc biệt với một đồ vật hoặc thói quen nhất định

• Thích một món đồ chơi cụ thể và không quan tâm đến đồ chơi khác.
• Khăng khăng làm mọi việc theo một trình tự cố định và dễ cáu gắt nếu có sự thay đổi.

Nhạy cảm hoặc thờ ơ với cảm giác bên ngoài

• Có phản ứng quá mức hoặc không phản ứng với âm thanh lớn, ánh sáng, hoặc cảm giác chạm.
• Có thể bị ám ảnh bởi một số cảm giác như sờ vào vải thô ráp hoặc nhìn đồ vật chuyển động.

Dấu hiệu báo động đỏ theo từng độ tuổi

Trước 12 tháng tuổi:

• Không phản ứng khi được gọi tên.
• Không cười xã hội hoặc có dấu hiệu quan tâm đến người khác.
• Không bập bẹ hoặc có rất ít âm thanh giao tiếp.

Từ 12 – 24 tháng tuổi:

• Không nói từ đơn khi 16 tháng tuổi.
• Không nói cụm từ có ý nghĩa khi 24 tháng tuổi.
• Không có hứng thú trong việc chơi đùa hoặc giao tiếp với cha mẹ, người thân.

Sau 24 tháng tuổi:

• Không thể hiện mong muốn hoặc cảm xúc qua ngôn ngữ hoặc cử chỉ.
• Gặp khó khăn trong việc kết bạn và hòa nhập với bạn bè.
• Duy trì những hành vi lặp đi lặp lại, có dấu hiệu ám ảnh với một số đồ vật hoặc thói quen.

Tìm hiểu chi tiết hơn tại bài viết: https://iprta.vn/tre-tu-ky/

Nếu phụ huynh nhận thấy trẻ có một hoặc nhiều dấu hiệu trên và kéo dài trong nhiều tháng, đặc biệt là trong giai đoạn từ 12 – 24 tháng tuổi, cần đưa trẻ đến gặp chuyên gia tại Viện IPRTA để đánh giá và can thiệp sớm.