Liệu pháp chăm sóc thú cưng không chỉ là cách tăng cường sức khỏe cho thú cưng mà còn giúp con người giảm căng thẳng, cải thiện tinh thần và tìm thấy niềm vui trong cuộc sống. Cùng khám phá phương pháp trị liệu đặc biệt này để xây dựng mối quan hệ gắn bó hơn với người bạn bốn chân của bạn!
Liệu pháp chăm sóc thú cưng là gì?
Khái niệm liệu pháp chăm sóc thú cưng
Theo Hiệp hội Thú y Hoa Kỳ (AVMA), liệu pháp thú cưng (pet therapy), hay còn gọi là liệu pháp chăm sóc thú cưng, liệu pháp động vật trị liệu (animal-assisted therapy – AAT), là phương pháp điều trị sử dụng sự tương tác giữa con người và động vật đã được huấn luyện nhằm hỗ trợ phục hồi sức khỏe và giải quyết các vấn đề tâm lý. Đây là một phương pháp mang tính toàn diện, hướng đến việc cải thiện các chức năng thể chất, cảm xúc, xã hội và nhận thức của người tham gia.
Lịch sử hình thành và phát triển của liệu pháp hỗ trợ bằng động vật
Vào những năm 1960, Tiến sĩ Boris Levinson – một nhà tâm lý học, đã phát hiện ra rằng bệnh nhân của ông thể hiện những tiến bộ đáng kể khi chú chó Jingles của ông có mặt trong các buổi trị liệu. Một đứa trẻ vốn khép kín, luôn từ chối giao tiếp trước đó, bỗng trở nên cởi mở và thoải mái khi chơi đùa với Jingles. Phát hiện này khiến Levinson suy nghĩ: liệu Jingles có phải là một chiếc cầu nối cảm xúc, giúp bệnh nhân giảm căng thẳng và xây dựng lòng tin?
Từ những quan sát ban đầu, Levinson bắt đầu nghiên cứu và phát triển lý thuyết về việc sử dụng động vật trong trị liệu. Mặc dù ý tưởng của ông ban đầu không nhận được sự công nhận rộng rãi, nhưng ông vẫn kiên trì chứng minh giá trị của phương pháp này. Ông là người tiên phong trong việc khẳng định rằng động vật có thể tạo ra một môi trường trị liệu thoải mái, an toàn và hiệu quả, phù hợp với mọi độ tuổi. Và liệu pháp thú cưng được ra đời năm 1964.
Hiện nay, liệu pháp hỗ trợ động vật đã được thế giới y khoa lẫn tâm lý học công nhận là một phương pháp điều trị hợp lệ và hiệu quả. Nó được áp dụng rộng rãi để hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề về tinh thần và cảm xúc, từ giảm căng thẳng, trầm cảm đến cải thiện các kỹ năng xã hội cho trẻ tự kỷ. Với sự kết hợp giữa khoa học và tình yêu thương động vật, liệu pháp này tiếp tục mang lại hy vọng và hạnh phúc cho hàng triệu người trên khắp thế giới.
Lợi ích của thú cưng với sức khỏe tinh thần con người?
Chắc hẳn mỗi người trong chúng ta đều đã từng trải qua những ngày căng thẳng, những đêm thao thức, hoặc những khoảnh khắc cô đơn tưởng chừng không thể vượt qua. Nhưng có một điều mà bạn có thể không nhận ra – bên cạnh bạn luôn có những người bạn tuyệt vời, những người bạn bốn chân – những chú chó, mèo, và thậm chí là những chú cá cảnh. Thú cưng sẽ giúp chúng ta:
Thúc đẩy cảm xúc tích cực và cải thiện sức khỏe tinh thần
Chúng ta sống trong một thế giới mà căng thẳng và lo âu gần như là “chuyện thường ngày”. Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi, liệu bạn có thể làm gì để đối phó với những cảm giác này? Và câu trả lời rất đơn giản: hãy để thú cưng của bạn làm điều đó.
Những chú chó, những chú mèo hay những con vật nhỏ bé khác có thể làm những điều kỳ diệu mà không cần lời nói. Khi bạn vuốt ve chúng, ôm chúng, bạn không chỉ cảm nhận được sự ấm áp từ cơ thể của chúng, mà còn nhận lại những hormone hạnh phúc. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng việc chơi đùa hoặc đơn giản là ôm thú cưng có thể làm giảm hormone cortisol – nguyên nhân gây stress, đồng thời giải phóng endorphin và những hormone tích cực khác như oxytocin, prolactin và dopamine có lợi cho việc giảm stress (Beetz et al., 2012; Klimova, 2019).
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy phương pháp này hữu hiệu không chỉ với bệnh nhân mà còn cho những đối tượng khác. Điển hình như học sinh, người cao tuổi cũng được cải thiện sức khỏe tinh thần lẫn thể chất nhờ những việc tưởng chừng đơn giản như là trò chuyện hoặc vuốt ve với những chú chó làm công tác trị liệu. Trong lĩnh vực sức khỏe tinh thần, đối với người già, phương pháp này có thể làm cải thiện bệnh Alzheimer, còn đối với trẻ nhỏ, thú cưng trị liệu cũng có tác dụng hỗ trợ trẻ mắc bệnh hiếu động (ADHD) (Mennaet al., 2015; Pope et al., 2016; Swall et al., 2017; Olsen C et al., 2019)
Và điều này, chính là chìa khóa giúp bạn giảm bớt lo âu, căng thẳng. Không phải thuốc men, không phải liệu pháp đắt tiền, chỉ là một cái vuốt ve nhẹ nhàng từ những người bạn trung thành.
Giúp chúng ta không cảm thấy cô đơn
Hãy thử tưởng tượng, vào những khoảnh khắc bạn cảm thấy cô đơn nhất, khi bạn không thể chia sẻ nỗi buồn với ai, và khi thế giới dường như quay lưng lại với bạn. Bạn biết điều gì sẽ giúp bạn vượt qua? Đó chính là sự hiện diện lặng lẽ của thú cưng. Không lời nói, không câu hỏi, chỉ là một đôi mắt yêu thương nhìn bạn, một cái vuốt ve nhẹ nhàng, và sự đồng hành không điều kiện.
Thú cưng không chỉ là những người bạn, mà là nguồn động viên vô giá. Chúng sẽ không phán xét bạn, cũng không để bạn cảm thấy lạc lõng trong chính cảm xúc của mình. Khi bạn cần một sự an ủi, chúng ở đó, khi bạn cần một cái ôm, chúng sẽ không ngần ngại đến gần bạn. Và trong những lúc đó, bạn sẽ cảm nhận được một điều kỳ diệu – đó là sự kết nối giữa bạn và “bé yêu” của mình, một sợi dây vô hình giúp bạn cảm thấy bạn không hề đơn độc.
Không ai có thể phủ nhận sức mạnh của những người bạn bốn chân này trong việc giúp ta hồi phục, vực dậy sau những tổn thương. Chúng không cần phải nói nhiều, nhưng mỗi hành động của chúng lại mang một sức mạnh chữa lành vô cùng mạnh mẽ. Khi bạn thấy mình lạc lối trong những suy nghĩ tiêu cực, những chú chó với đôi mắt tràn đầy yêu thương sẽ kéo bạn ra khỏi bóng tối, mang bạn đến với ánh sáng của sự bình yên.
Thúc đẩy lối sống lành mạnh
Với những ai nuôi chó, việc dẫn thú cưng đi dạo mỗi ngày không chỉ là thời gian vận động mà còn là cơ hội kết nối với thiên nhiên. Tương tự, việc chăm sóc các loài thú cưng như chó, mèo hay cá cảnh giúp bạn có thêm kỷ luật và thói quen tốt trong cuộc sống.
Những buổi dạo chơi ngoài công viên với chú chó, hay những phút giây lặng lẽ bên mèo cưng cũng là những liệu pháp tuyệt vời giúp bạn tìm lại niềm vui trong cuộc sống. Chăm sóc thú cưng giúp bạn học cách yêu thương chính mình hơn, loại bỏ đi những việc làm vô nghĩa, nó dạy bạn trách nhiệm và khả năng đối diện với khó khăn. Mỗi khi nhìn thấy chúng vui vẻ, khỏe mạnh nhờ vào tình yêu bạn dành cho chúng, bạn sẽ nhận ra rằng mình có thể làm được rất nhiều điều tốt đẹp.
Xem thệm bài viết Thú cưng và trẻ em: Nuôi dạy lòng yêu thương qua sự đồng hành để hiểu rõ hơn về lợi ích của việc nuôi thú cưng đối với trẻ em.
Cách chăm sóc thú cưng để cả hai cùng hạnh phúc?
Thú cưng không chỉ là bạn đồng hành mà còn là liều thuốc chữa lành tâm hồn. Việc chăm sóc thú cưng không chỉ mang lại niềm vui mà còn cải thiện sức khỏe tâm lý và tinh thần của cả bạn lẫn thú cưng. Vậy làm sao để chăm sóc tốt hơn, giúp thú cưng hạnh phúc và đồng thời tăng cường sức khỏe tinh thần của chính bạn? Câu trả lời chính là “Hãy thương yêu đi kèm trách nhiệm”. Dưới đây là một vài cách chăm sóc thú cưng để cả hai cùng hạnh phúc mà IPRTA muốn chia sẻ đến các bạn nhé:
Lắng nghe ngôn ngữ của thú cưng
Mỗi thú cưng đều có cách riêng để giao tiếp với bạn, dù là cái vẫy đuôi, ánh mắt đầy cảm xúc hay tiếng kêu nhẹ nhàng khi chúng cần sự chú ý. Khi bạn biết cách đọc hiểu những tín hiệu này, tình cảm giữa bạn và thú cưng sẽ trở nên gắn bó và sâu sắc hơn. Hãy luôn chú ý đến từng cử chỉ, vì đó là cách chúng thể hiện tình yêu và nhu cầu của mình.
Dinh dưỡng cân đối là chìa khóa sức khỏe cho thú cưng của bạn
Một chế độ ăn uống lành mạnh là yếu tố quan trọng nhất để duy trì sức khỏe cho thú cưng. Đừng chỉ dựa vào sở thích cá nhân mà chọn thức ăn. Cần tìm hiểu nhu cầu dinh dưỡng cụ thể dựa trên độ tuổi, giống loài và tình trạng sức khỏe của chúng. Đừng quên bổ sung đủ nước và tránh các thực phẩm không tốt cho sức khỏe như đồ ngọt, thức ăn quá mặn hoặc chứa nhiều dầu mỡ cho “bé yêu” của bạn nhé.
Không bỏ quên sức khỏe tinh thần của thú cưng
Thú cưng không chỉ cần ăn uống đầy đủ mà còn cần những phút giây vui chơi để giải tỏa năng lượng. Dành thời gian chơi cùng chúng mỗi ngày, dẫn chúng đi dạo, mua đồ chơi hoặc cho chúng cơ hội giao lưu với các thú cưng khác sẽ giúp chúng cảm thấy vui vẻ và khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần. Bởi vì nếu để chúng bơ vơ, lạc lỏng, ở yên một mình chúng sẽ rất dễ bị stress.
Hiểu rằng “Thú cưng chính là tấm gương phản chiếu cảm xúc của bạn”
Theo các nghiên cứu tâm lý, thú cưng rất nhạy cảm với cảm xúc của chủ nhân. Chúng có thể nhận biết khi bạn vui hay buồn qua giọng nói và hành động của bạn. Nếu bạn cảm thấy tích cực, thú cưng của bạn sẽ trở nên năng động và vui vẻ hơn. Ngược lại, khi bạn căng thẳng hay lo âu, chúng cũng dễ dàng cảm nhận được và có thể trở nên lo lắng (Endenburg & van Lith, 2011). Vì vậy, hãy giữ tâm trạng lạc quan khi ở bên thú cưng. Bạn sẽ không chỉ làm chúng hạnh phúc, mà còn mang lại niềm vui cho chính mình.
Yêu thú cưng – Yêu thêm chính mình
Thú cưng không chỉ là người bạn nhỏ trung thành, mà còn là “chuyên gia chữa lành” tuyệt vời nhất. Hãy chăm sóc chúng bằng cả trái tim, bởi niềm hạnh phúc mà chúng mang lại không gì có thể thay thế. Và trên hết, yêu thương thú cưng cũng chính là yêu thương và trân trọng bản thân bạn.
Tình yêu đối với thú cưng không chỉ là một hành động từ một phía. Khi bạn yêu thương thú cưng, bạn cũng đang học cách yêu thương chính mình. Việc dành thời gian và sự quan tâm cho thú cưng giúp bạn cảm thấy có trách nhiệm và ý nghĩa hơn trong cuộc sống. Cảm giác được yêu thương và chăm sóc từ một sinh vật không phán xét, không yêu cầu gì ngoài tình cảm, giúp bạn thư giãn và giảm bớt căng thẳng. Điều này cũng giúp bạn xây dựng lòng tự trọng và nhận thức về giá trị bản thân, vì bạn nhận ra rằng việc chăm sóc và yêu thương một sinh vật khác cũng là cách bạn thể hiện sự yêu quý và trân trọng chính mình.
Chuỗi Talkshow Ứng dụng Tâm lý chủ đề: “Thú cưng – liệu pháp cân bằng tâm lý”
Hiểu được tầm quan trọng và ý nghĩa sâu sắc của liệu pháp này, Viện Nghiên Cứu, Đào Tạo và Ứng Dụng Tâm Lý (IPRTA) hân hạnh giới thiệu chuỗi talkshow “Thú Cưng – Liệu Pháp Cân Bằng Tâm Lý”.
Đăng ký và xem thêm nội dung của talkshow tại: Chuỗi Talkshow Ứng dụng Tâm lý số 6: Thú cưng – liệu pháp cân bằng Tâm lý
Chuỗi chương trình này không chỉ giúp khám phá và nâng cao sự kết nối giữa con người và thú cưng, mà còn cung cấp kiến thức khoa học và thực tiễn để tận dụng tối đa những lợi ích tinh thần từ việc nuôi và chăm sóc thú cưng.
Nội dung talkshow sẽ bao gồm:
1. Hiểu về liệu pháp cân bằng tâm lý qua thú cưng
- Khái niệm liệu pháp thú cưng và vai trò trong việc cân bằng tâm lý.
- Phân tích các nghiên cứu khoa học chứng minh tác động tích cực của thú cưng lên sức khỏe tâm lý (giảm căng thẳng, lo âu, trầm cảm).
- Cơ chế tương tác tích cực giữa con người và thú cưng giúp cải thiện tinh thần và tăng cường hạnh phúc.
2. Chuẩn bị tâm lý khi quyết định nuôi thú cưng
- Hướng dẫn cách tự đánh giá bản thân trước khi nuôi thú cưng, bao gồm các yếu tố: thời gian, tài chính, cam kết lâu dài.
- Thảo luận các thách thức thường gặp khi nuôi thú cưng (bệnh tật, hành vi khó kiểm soát).
- Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu nhu cầu và hành vi của thú cưng để xây dựng mối quan hệ bền vững.
3. Ứng dụng liệu pháp cân bằng tâm lý bằng thú cưng
- Hướng dẫn cách chơi đùa và tương tác cùng thú cưng để giảm căng thẳng hàng ngày.
- Vai trò của thú cưng trong môi trường gia đình: Kết nối các thành viên, hỗ trợ giáo dục trẻ em về kỹ năng sống và trách nhiệm.
- Một số bài tập đơn giản, như thực hành chánh niệm qua tương tác với thú cưng, giúp tăng cường sự bình an nội tâm.
Hãy cùng tham gia và khám phá những giá trị tinh thần mà thú cưng mang lại!
Kết luận
Liệu pháp chăm sóc thú cưng không chỉ mang lại lợi ích về sức khỏe mà còn giúp con người kết nối sâu sắc hơn với thú cưng của mình. Sự hiện diện của thú cưng không chỉ xoa dịu tâm hồn, mà còn mở ra cơ hội để mỗi người sống có trách nhiệm và hạnh phúc hơn. Hãy yêu thương và chăm sóc thú cưng bằng cả trái tim, bởi chính tình yêu ấy sẽ mang đến sự bình yên và niềm vui trọn vẹn cho cả bạn và người bạn đồng hành nhỏ bé.
Tài liệu tham khảo
- Beetz, A., Uvnäs-Moberg, K., Julius, H., & Kotrschal, K. (2012). Psychosocial and psychophysiological effects of human-animal interactions: The possible role of oxytocin. Frontiers in Psychology, 3, 234. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2012.00234
- Endenburg, N., & van Lith, H. A. (2011). The influence of animals on the development of children. The Veterinary Journal, 190(2), 208-214. https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2010.11.020
- Klimova, B., Toman, J. & Kuca, K. Effectiveness of the dog therapy for patients with dementia – a systematic review. BMC Psychiatry 19, 276 (2019). https://doi.org/10.1186/s12888-019-2245-x
- Menna, L. F., Santaniello, A., Gerardi, F., Di Maggio, A., & Milan, G. (2015). Evaluation of the efficacy of animal‐assisted therapy based on the reality orientation therapy protocol in Alzheimer’s disease patients: a pilot study. Psychogeriatrics, 16(4), 240–246. https://doi.org/10.1111/psyg.12145
- Olsen C, Pedersen I, Bergland A, Enders-Slegers M-J, Ihlebæk C. (2019). Engagement in elderly persons with dementia attending animal-assisted group activity. Dementia. 2019;18(1):245-261. doi:10.1177/1471301216667320
